Poszkodowani w wypadkach przy pracy lub ich bliscy powinni pamiętać, iż mają prawo również ubiegać się o należne świadczenia z „kieszeni” pracodawcy lub od jego ubezpieczyciela OC. Świadczenia od pracodawcy (w tym z OC) mają charakter uzupełniający, zatem najpierw należy uregulować wnioski odszkodowawcze złożone do ZUS.
Materiał Partnera Wypadki przy pracy to zdarzenia mogące dotknąć każdego pracownika. Właśnie dlatego wszystkie legalnie zatrudnione osoby są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem wypadkowym. Dzięki niemu w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy mogą ubiegać się o szereg świadczeń pieniężnych. Roszczenia te wypłaca ZUS, ale można też domagać się odszkodowania od pracodawcy. Bywa jednak, że ten ostatni odmawia takiej wypłaty. Co zatem należy zrobić w tej sytuacji? Kiedy mamy do czynienia z wypadkiem przy pracy? Definicja wypadku przy pracy jest bardzo precyzyjna i mówi, że jest to zdarzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, które spowodowało uraz lub śmierć i nastąpiło w związku z wykonywaną pracą. Jednak prócz tych czterech podstawowych elementów można jeszcze wymienić kilka dodatkowych czynników, które mają wpływ na to czy dane zdarzenie zostanie zaklasyfikowane jako wypadek przy pracy. Dlatego gdy już dojdzie do wypadku kluczowe jest ustalenie wszystkich jego okoliczności, gdyż mogą mieć one wpływ nie tylko na rodzaj roszczeń, o które poszkodowany może się ubiegać, ale także na ich wysokość. Najważniejsze ustalenia jakich należy dokonać zgłaszając wypadek przedstawia Radca Prawny Katarzyna Szczygieł z kancelarii w Tychach, która specjalizuje się w dochodzeniu roszczeń z tytułu wypadków przy pracy: Pierwszą i najważniejszą czynnością jaką należy zrobić, gdy ulegniemy wypadkowi podczas wykonywania obowiązków zawodowych jest zgłoszenie tego faktu pracodawcy, oczywiście jeśli stan naszego zdrowia na to pozwala. Kolejny krok to sporządzenie protokołu powypadkowego. Zajmuje się tym przedstawiciel firmy, w której jesteśmy zatrudnieni. Jednak to w naszym interesie jest sprawdzenie czy informacje zawarte w protokole pokrywają się z przebiegiem zdarzeń, które doprowadziły do wypadku. Jeśli różnią się one od naszej wersji wydarzeń powinniśmy zażądać ich sprostowania. Bardzo pomocne w tej sytuacji mogą okazać się zeznania świadków, jeśli tacy byli. Integralną częścią protokołu są dokumenty z oględzin miejsca wypadku oraz inne dowody np. zdjęcia. Protokół wraz z załącznikami dokumentacją medyczną stanowi podstawę do wnioskowania o świadczenia odszkodowawcze lub rentowe z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Kiedy możemy ubiegać się o odszkodowanie od pracodawcy? Zgodnie z obowiązującymi przepisami o ubezpieczeniu społecznym podstawową formą zadośćuczynienia za wypadek przy pracy są świadczenia wypłacane przez ZUS. Natomiast odpowiedzialność pracodawcy ma charakter uzupełniający. Oznacza to, że można go dochodzić wtedy, gdy świadczenie wypadkowe wypłacone przez ZUS nie zdołało w całości pokryć szkody jakiej doznał pracownik. Istnieją jednak okoliczności, w których poszkodowany może dochodzić od pracodawcy odszkodowania niezależnie od świadczeń otrzymanych z ubezpieczenia wypadkowego. Ma to miejsce wówczas, kiedy istnieją dowody na to, że przyczyną wypadku były ewidentne zaniedbania pracodawcy, zwłaszcza w zakresie zapewnienia swoim pracownikom bezpiecznych warunków pracy. Niestety spora część firm odmawia wypłaty odszkodowań z tego tytułu. W takim przypadku jedynym rozwiązaniem jest skierowanie sprawy na drogę sądową. Aby jednak zrobić to w sposób profesjonalny warto skorzystać z usług doświadczonego prawnika, który wskaże najlepszą ścieżkę dochodzenia swoich roszczeń, pomoże skompletować potrzebne dokumenty oraz będzie reprezentował poszkodowanego przed sądem na wszystkich etapach postępowania. Podziel się: Ogólna ocena artykułu Oceń artykuł Dziękujemy za ocenę artykułu Błąd - akcja została wstrzymana Polecane firmy Przeczytaj także Przed wniesieniem sprawy do sądu pracownik (ubezpieczony) poszkodowany w wyniku wypadku przy pracy może zastanawiać się nad tym, do którego sądu powinien skierować pismo ze swoimi roszczeniami. Często bowiem bywa tak, że pracownik jest zatrudniony w jednym z oddziałów pracodawcy, a nie w zakładzie głównym lub siedzibie pracodawcy. Nadto, do wypadku przy może także dojść nie Zasadnicze znaczenie mają tu przepisy kodeksu cywilnego określające odpowiedzialność za czyn niedozwolony (art. 415 i następne Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał na dopuszczalność dochodzenia roszczeń uzupełniających w stosunku do świadczeń wynikających z ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2015 r., poz. 1242 ze zm.; dalej: ustawa wypadkowa). W wyroku z 5 lipca 2005 r. (I PK 293/04) SN podniósł, że pracownik może dochodzić od pracodawcy roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy opartych na przepisach prawa cywilnego (art. 415, 444 i 445 Zatem odpowiedzialność pracodawcy wobec pracownika za szkodę powstałą wskutek np. wypadku przy pracy nie jest wyłączona przez to, że pracownikowi może przysługiwać jednorazowe odszkodowanie wypłacane przez ZUS na podstawie ustawy wypadkowej. Zadośćuczynienie pieniężne, o którym mowa w art. 445 § 1 ma na celu naprawienie szkody niemajątkowej pracownika, wyrażającej się krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych spowodowanych doznanym urazem. Nie tylko etatowcy Firma ma obowiązek zapewnić bezpieczne warunki pracy zarówno własnym pracownikom, jak i osobom, które pracują na umowach cywilnoprawnych (np. zleceniach) oraz tzw. samozatrudnionym. Wynika to wprost z art. 304 § 1 kodeksu pracy. Według niego pracodawca zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą. Oznacza to, że te osoby również mogą dochodzić od firmy zadośćuczynienia, gdyby doznały urazu wskutek braku bezpiecznych warunków pracy. Ciężar dowodu Pracownik domagający się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na wypadek przy pracy, który stwierdzony został protokołem powypadkowym. Musi wykazać wszystkie przesłanki prawne cywilnej odpowiedzialności firmy. Ma więc udowodnić ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność, poniesioną szkodę (wynikającą z uszczerbku na zdrowiu) oraz związek przyczynowy między zdarzeniem będącym wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody. Nie jest to łatwe, dlatego pracownicy zwykle korzystają z pomocy prawników, nierzadko wyspecjalizowanych w takich sprawach. Przepisy nie określają kwoty tego zadośćuczynienia. Istotne znaczenie ma tu orzecznictwo sądowe, które wypracowało już pewne zasady ustalania poziomu tego świadczenia. Decyduje sąd W szczególności w wyroku z 18 kwietnia 2002 r. (II CKN 605/00) Sąd Najwyższy stwierdził, że w razie uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia należy uwzględniać czynniki obiektywne: czas trwania, stopień intensywności cierpień fizycznych i psychicznych, nieodwracalność skutków urazu (kalectwo, oszpecenie), rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, wiek poszkodowanego, a także czynniki subiektywne: poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową. Nie bez znaczenia są też takie okoliczności jak pozbawienie możliwości osobistego wychowywania dzieci i zajmowania się gospodarstwem domowym, konieczność korzystania z pomocy innych osób przy prostych czynnościach życia codziennego. Za przyznaniem wysokiego zadośćuczynienia może przemawiać szczególne natężenie winy sprawcy szkody. Istotne znaczenie ma też wiek poszkodowanego oraz skutki doznanej krzywdy. Uznaje się bowiem, że krzywda osoby, u której urazy wywołały nieodwracalne dla zdrowia skutki i która nie może liczyć na ich ustąpienie w przyszłości, jest nieporównywalnie większa niż krzywda osoby, u której podobne skutki mają charakter przejściowy i ostatecznie ustępują. Różnica ta jest szczególnie istotna, gdy chodzi o osoby młode, które z racji wieku ze skutkami doznanych urazów będą się borykać przez wiele lat (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 5 lutego 2015 r., I ACa 1581/15). W ostatnich latach obserwuje się w orzecznictwie tendencje do zasądzania zadośćuczynień od kilkudziesięciu do setek tysięcy zł. Przyjmuje się bowiem, że ma być ono odczuwalne dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne. O ostatecznej jego wysokości decyduje sąd pracy na podstawie okoliczności konkretnego przypadku. Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach O czym pamiętać - w ugodzie z pracownikiem można ustalić wysokość zadośćuczynienia - firma może się ubezpieczyć od odpowiedzialności cywilnej za wypadek przy pracy - lepiej prowadzić szczegółową dokumentację szkoleń pracowników z BHP oraz wydawanych im środków ochrony indywidualnej (np. maski, kaski, rękawice) - przyczynienie się pracownika do powstania wypadku obniży wysokość zadośćuczynienia Sytuacja firmy bez znaczenia Wysokość kwoty zadośćuczynienia należnego pracownikowi nie zależy od sytuacji finansowej pracodawcy. To, że ma on długi i stoi na granicy bankructwa, nie uchroni go przed koniecznością zapłaty wysokich kwot, gdy krzywda pracownika jest znaczna. Podobnie nieistotna jest sytuacja majątkowa poszkodowanego. Czego unikać - odmowy wypłaty zadośćuczynienia tylko dlatego, że pracownik otrzymał jednorazowe odszkodowanie z ZUS - odmowy wypłaty zadośćuczynienia członkom rodziny pracownika zmarłego wskutek wypadku przy pracy zaistniałego w wyniku braku bezpiecznych warunków pracy - zaniedbywania wymaganych szkoleń załogi z BHP oraz odpowiedniego jej wyposażenia w środki ochrony i środki zabezpieczające przed urazem W ramach odszkodowań pracowniczych pracodawcy są zobowiązani do poważnego potraktowania roszczenia z tytułu wypadku przy pracy. Mają 10 dni na zgłoszenie szkody do programu ubezpieczeniowego. Jeśli tego nie robią, jest to przestępstwo skarbowe. Ponadto pracodawcy nie mogą podejmować działań odwetowych. Pracownik, który doznał szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku przy pracy, może żądać od pracodawcy świadczenia odszkodowawczego na podstawie przepisów prawa cywilnego, jeżeli szkoda nie została w całości pokryta przez świadczenia z ustawy wypadkowej. Sprawdź jakie konswekwencje niesie dla pracodawcy wypadek przy pracy pracownika! Roszczenie uzupełniające Poszkodowany pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, może wystąpić z roszczeniem o uzupełniające świadczenie do pracodawcy na podstawie przepisów prawa cywilnego. Pracownik może wystąpić o nie jedynie wtedy, gdy świadczenia przyznane na podstawie przepisów ustawy wypadkowej nie pokrywają w całości kosztów wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia i powstałej od pracodawcy nie zastąpi świadczenia z ZUS – Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, wyrok z 18 grudnia 2013 roku, III APa 9/13, LEX nr 1416269 Przykład 1. Pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim w związku z wypadkiem przy pracy, w którym doznał urazu głowy i złamał lewą rękę i obie nogi. W protokole powypadkowym zespół powypadkowy stwierdził, że przyczyną wypadku było niezapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych warunków pracy na wysokości. Pracodawca nie dostarczył pracownikowi środków ochrony indywidualnej w postaci szelek bezpieczeństwa i hełmu ochronnego, a także dopuścił do wykonywania pracy bez wymaganej obecności drugiego pracownika. Podczas zwolnienia pracownik poddał się kosztownej rehabilitacji, która miała na celu przygotowanie go do zmiany zawodu. Pracownik wniósł przeciwko pracodawcy pozew do sądu cywilnego o ustalenie prawa do okresowego świadczenia, które miało pokryć koszty leczenia i rehabilitacji. Powództwo poszkodowanego pracownika w tej kwestii zostało jednak oddalone, ponieważ nie została mu przyznana renta z ZUS. Poszkodowany pracownik będzie mógł ponownie ubiegać się o dodatkowe świadczenie od pracodawcy na podstawie przepisów o odpowiedzialności cywilnej, jednak dopiero po wyczerpaniu prawa do świadczeń przysługujących mu na podstawie przepisów ustawy wypadkowej. Warunki odpowiedzialności odszkodowawczej Pracownik występujący z powództwem przeciwko pracodawcy o wypłatę świadczeń uzupełniających nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na fakt wypadku przy pracy, który został potwierdzony w protokole powypadkowym. Musi wykazać, że jego działanie lub zaniechanie wywołało negatywne skutki w postaci uszczerbku na zdrowiu. Zadaniem pracownika jest wykazanie istnienia określonych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej: ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego (na zasadzie winy lub ryzyka); poniesioną szkodę (uszczerbek na zdrowiu); związek przyczynowy pomiędzy wypadkiem a powstaniem szkody. Odpowiedzialność na zasadzie winy Odpowiedzialność na zasadzie winy (art. 415 Ustawy Kodeks cywilny) pojawia się, gdy pracodawca nie dopełnił ciążących na nim obowiązków związanych z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (co powinno zostać stwierdzone w protokole powypadkowym). Pracodawca odpowiada zarówno za naruszenie przepisów bhp, jak i za złamanie ogólnych zasad bhp, wynikających z doświadczenia życiowego czy wiedzy technicznej, a także logicznego rozumowania. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka Pracodawca, który prowadzi zakład lub przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody, takich jak para, gaz, elektryczność, paliwa płynne itp., ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego przedsiębiorstwa lub zakładu. Okolicznościami wyłączającymi odpowiedzialność pracodawcy na zasadzie ryzyka są: siła wyższa, czyli zdarzenie wyjątkowe, nadzwyczajne, którego zajście jest niemożliwe do przewidzenia i zapobieżenia (np. powódź, zamieć, pożar, wojna, zamieszki społeczne); wyłączna wina poszkodowanego pracownika lub osoby trzeciej, za którą pracodawca nie ponosi odpowiedzialności (np. klient, dostawca) – art. 435 § 1 kc. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka (art. 435 § 1 kc) oparta jest na założeniu, że samo funkcjonowanie zakładu wprawianego w ruch za pomocą sił przyrody stwarza niebezpieczeństwo wyrządzenia szkody, niezależnie od działania lub zaniechania prowadzącego taki zakład – wyrok SN z 19 czerwca 2001 roku, II UKN 424/00, OSNP 2003, nr 6. Uszczerbek na zdrowiu Aby móc wystąpić z roszczeniem o uzupełniające świadczenie do pracodawcy, pracownik musi udowodnić, że doznał szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu, spowodowanego wypadkiem przy pracy. Pojęcie uszczerbku na zdrowiu nie zostało zdefiniowane w żadnej ustawie, jednakże należy przyjąć, iż jest to zaburzenie organizmu polegające na naruszeniu czynności narządu ciała i powodujące upośledzenie czynności organizmu albo rozstroju naruszenie narządu ciała określa się takie uszkodzenie ciała, jak np. rany, poparzenia czy złamania. Rozstrój zdrowia jest natomiast zakłóceniem funkcjonowania organizmu, który może uzewnętrzniać się np. przez zmiany w psychice, lęki, urojenia, poczucie zagrożenia, depresję. Związek przyczynowy pomiędzy wypadkiem a powstaniem szkody Ostatnim warunkiem do spełnienia przez poszkodowanego pracownika jest wskazanie, że w wyniku wypadku przy pracy nastąpiło znaczne pogorszenie się sytuacji materialnej jego lub innych osób uprawnionych (bliskich poszkodowanemu), albo wskazanie doznanej przez niego krzywdy. Poszkodowany pracownik musi udowodnić, że jego aktualny stan majątkowy jest gorszy od stanu sprzed wypadku. W wyniku doznanego uszczerbku na zdrowiu wymaga długotrwałego leczenia lub pogorszyły się jego widoki na przyszłość, albo doszło do częściowej lub całkowitej utraty zdolności do pracy. Musi również wykazać, że doznał krzywdy, która może być określana jako ból i cierpienie fizyczne lub psychiczne, przejawiające się jako obniżony nastrój, przygnębienie, utrata radości życia, rozstrój emocjonalny. Wypadek przy pracy - świadczenia odszkodowawcze Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy i odpowiedzialność za to ponosi pracodawca, na podstawie przepisów prawa cywilnego przysługują: jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy (art. 444 § 1 kc) – świadczenie to może zostać przyznane z tytułu poniesionych kosztów wynikłych z powstania uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, tj. kosztów leczenia, specjalnej pielęgnacji i opieki, przyuczania do nowego zawodu; zadośćuczynienie pieniężne za uszczerbek niemajątkowy (art. 445 § 1 kc) – sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, którego celem jest złagodzenie jej skutków; renty (art. 444 § 2 kc) – przyznana przez sąd renta powinna rekompensować uszczerbek w dochodach poszkodowanego, powstały w wyniku wypadku przy pracy. Z roszczeniem do pracodawcy mogą także zwrócić się członkowie rodziny poszkodowanego, który w wyniku wypadku przy pracy poniósł śmierć. Przysługują im wówczas: jednorazowe odszkodowanie za uszczerbek majątkowy (art. 446 § 3 kc) – świadczenie to może zostać przyznane przez sąd, jeżeli wskutek śmierci pracownika nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej; zadośćuczynienia pieniężne za uszczerbek niemajątkowy (art. 446 § 4 kc) – sąd może przyznać członkom rodziny odpowiednią sumę pieniężną za doznane cierpienie psychiczne i fizyczne. Zgodnie z art. 362 kc w razie przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiednio zmniejszeniu, o ile zachowaniu poszkodowanego można przypisać nieprawidłowości. Przedawnienie roszczeń Roszczenia uzupełniające dochodzone przez pracownika, który uległ wypadkowi z winy pracodawcy, objęte są trzyletnim terminem przedawnienia. Jego bieg rozpoczyna się od chwili, w której poszkodowany dowiedział się o powstaniu szkody i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, przy czym obie te przesłanki powinny wystąpić łącznie (art. 442 § 1 kc). Podsumowanie Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, może dochodzić roszczeń uzupełniających od pracodawcy, jeżeli świadczenia przyznane na podstawie przepisów ustawy wypadkowej nie pokrywają w całości kosztów wynikających z uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia i powstałej krzywdy. Zgodnie z przepisami prawa poszkodowany pracownik może żądać od pracodawcy: jednorazowego odszkodowania za uszczerbek majątkowy; zadośćuczynienia pieniężnego za uszczerbek niemajątkowy oraz renty. Jeżeli w wyniku wypadku przy pracy pracownik poniósł śmierć, z roszczeniem do pracodawcy mogą wystąpić członkowie rodziny. Pracownik może liczyć na świadczenia z ubezpieczenia społecznego z tytułu wypadku przy pracy, m.in.: jednorazowe odszkodowanie, świadczenie rehabilitacyjne, renta z tytułu niezdolności do pracy. Natomiast pracodawca może zostać zmuszony przez sąd cywilny do wypłaty: odszkodowania,W razie zaistnienia wypadku przy pracy pracodawca może być zobowiązany do zapłaty pracownikowi dodatkowego odszkodowania. Zasady tej odpowiedzialności odszkodowawczej określają przepisy kodeksu cywilnego. Natomiast jej celem jest wyrównanie szkody i krzywdy, jaką poniósł pracownik w wyniku wypadku przy pracy, i która w całości nie została pokryta z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanego przez ZUS. Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy i doznał szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu lub rozstroju zdrowia, może żądać od swego pracodawcy świadczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Zasadnicze znaczenie mają tu przepisy określające odpowiedzialności za czyn niedozwolony (art. 415 i nast. Szczególnie zaś istotny jest tu przepis art. 444 § 1 i 2 według którego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą - także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Jeżeli zaś poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Na dopuszczalność dochodzenia takich roszczeń uzupełniających w stosunku do świadczeń wynikających z ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ( Nr 199, poz. 1673 z wskazywał wielokrotnie Sąd Najwyższy, podnosząc, że dopuszczalne jest dochodzenie przez pracownika od pracodawcy roszczeń uzupełniających z tytułu wypadków przy pracy, opartych na przepisach prawa cywilnego (art. 415, 444 i 445 Wynika to z faktu, że ww. ustawa nie zawiera żadnych ograniczeń w możliwości dochodzenia od pracodawcy roszczeń odszkodowawczych, w przypadku gdy szkoda doznana przez pracownika w wyniku wypadku przy pracy nie została w całości pokryta przez uzupełniające W orzecznictwie sądowym podnosi się, że możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych od pracodawcy ma charakter uzupełniający. A zatem pracownik może skutecznie wystąpić przeciwko pracodawcy dopiero po uzyskaniu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanego przez ZUS. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 29 lipca 1998 r., sygn. akt II UKN 155/98, stwierdzając jednoznacznie, że cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za skutki wypadku przy pracy ma charakter uzupełniający. Pracownik nie może dochodzić odszkodowania i renty na podstawie art. 444 przed rozpoznaniem jego roszczeń o świadczenia przysługujące na podstawie przepisów ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ( z 1983 r. Nr 30, poz. 144 z Teza ta zachowała swoją aktualność także i na gruncie obecnie obowiązującej ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. A zatem dopiero po rozpoznaniu prawa pracownika do jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub renty wypadkowej na podstawie przepisów ww. ustawy może on dochodzić od pracodawcy odszkodowania lub renty. Jest to uzasadnione tym, że świadczenia z ustawy wypadkowej są limitowane co do wysokości, zaś odpowiedzialność cywilnoprawna pracodawcy ma charakter uzupełniający. Uzasadnia ją ustalenie, że świadczenia z ustawy wypadkowej nie rekompensują w całości poniesionych przez poszkodowanego pracownika strat na osobie, a nadto, że istnieje cywilnoprawna podstawa odpowiedzialności pracodawcy. Pracownik nie może więc dochodzić odszkodowania i renty na podstawie przepisów kodeksu cywilnego zanim nie zostaną rozpoznane jego roszczenia o te świadczenia na podstawie przepisów ww. ustawy wypadkowej. Natomiast w razie wystąpienia z takim roszczeniem należałoby uznać je za przedwczesne, co skutkowałoby oddaleniem jego powództwa. Przykład: Jan Z. pracował w charakterze kierowcy samochodu ciężarowego w spółce X. Podczas pracy, gdy obserwował załadunek samochodu za pomocą dźwigu, zerwała się lina zabezpieczająca pustaki i dwa z nich spadły na niego. Jak się bowiem okazało ładunek ten nie był odpowiednio zabezpieczony przez przygotowujących go pracowników spółki X. Wskutek wypadku Jan Z. doznał poważnych obrażeń głowy i rąk oraz przeszedł długi procesu leczenia i ostatecznie nie odzyskał zdolności do pracy. Dlatego też wystąpił z pozwem wobec spółki X, dochodząc zasądzenia na jego rzecz odszkodowania w kwocie 8000 zł. Spółka X podniosła, że roszczenie to jest przedwczesne, bowiem Jan Z. nie wystąpił jeszcze o jednorazowe odszkodowanie lub rentę do ZUS. Sąd uwzględnił argumenty spółki X i oddalił powództwo Jana Z. jako przedwczesne. Oddalenie powództwa jako przedwczesnego nie zamyka pracownikowi drogi sądowej do późniejszego dochodzenia roszczeń uzupełniających - po uzyskaniu jednorazowego odszkodowania lub renty z ubezpieczenia wypadkowego. Nie będzie bowiem zachodzić w tym przypadku powaga rzeczy dochodzenia odszkodowania Pracownik, występując przeciwko pracodawcy z roszczeniem odszkodowawczym z powodu szkody doznanej wskutek niezapewnienia bezpiecznych warunków pracy, nie może w postępowaniu sądowym powołać się jedynie na fakt zaistnienia wypadku przy pracy, który stwierdzony został protokołem powypadkowym. Musi bowiem wykazać ciążącą na pracodawcy odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego, poniesioną szkodę (zwykle jest to uszczerbek na zdrowiu) oraz związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem będącym wypadkiem przy pracy a powstaniem szkody. Wynika to z faktu, że to na pracowniku spoczywa w tym zakresie ciężar dowodu (art. 6 Kodeks cywilny określa jako podstawową zasadę odpowiedzialności na zasadzie winy. Opiera się ona na treści art. 415 w myśl którego - kto ze swej winy wyrządził drugiemu szkodę, jest zobowiązany do jej naprawienia. Winą pracodawcy będzie przede wszystkim zaniedbanie obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Istotne jest przy tym, że pracodawca odpowiada nie tylko za naruszenie przepisów bhp, ale także za złamanie ogólnych zasad bhp, wynikających z doświadczenia życiowego czy reguł bezpiecznego wykonywania określonego rodzaju pracy. Pracodawca odpowiada także za naruszenie zasad współżycia społecznego (np. uczciwego postępowania czy dobrych obyczajów oraz lojalności lub przyzwoitości, lojalności wobec pracownika). Naruszenie zasad współżycia społecznego stanowi bowiem czyn niedozwolony. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 czerwca 2003 r., sygn. akt I PK 273/02. Pracodawca ma obowiązek dostarczenia pracownikom bezpiecznych narzędzi pracy oraz pomieszczeń i budynków, w których jest świadczona praca. Oznacza to, że odpowiedzialność pracodawcy obejmuje także sytuacje, gdy nie zapewnione zostały bezpieczne warunki użytkowania pomieszczeń lub budynków, w których świadczona jest praca. Wskazuje na to wyraźnie art. 214 § 2 w myśl którego pracodawca jest obowiązany utrzymywać obiekty budowlane i znajdujące się w nich pomieszczenia pracy, a także tereny i urządzenia z nimi związane w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Dalsze sprecyzowanie tego obowiązku zawierają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ( z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z Przy czym wadliwość tych pomieszczeń lub obiektów spowodowana przez ich konstruktorów czy wykonawcę nie zwalnia korzystającego z nich pracodawcy z odpowiedzialności za należyty stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Istotne jest także, że generalny obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy ma charakter bezwzględny, a jego realizacja nie jest uzależniona od możliwości finansowych czy organizacyjnych na zasadzie ryzyka Odpowiedzialność pracodawcy może być też ukształtowana na zasadzie ryzyka. Wynika to z art. 435 w myśl którego prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego zakładu, chyba że szkoda powstała wskutek siły wyższej lub wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi on odpowiedzialności. Stanowi to zaostrzenie zasad odpowiedzialności. Przepis ten będzie miał zastosowanie przede wszystkim do takich pracodawców, jak: zakłady energetyczne, transportowe, budowlane, kopalnie, huty itp. Tego rodzaju pracodawcy wykorzystują bowiem w swoim interesie siły przyrody z założenia stanowiące zwiększone zagrożenie. Warto przy tym podkreślić, że w procesie o odszkodowanie od pracodawcy, którego odpowiedzialność jako prowadzącego przedsiębiorstwo wprawiane w ruch siłami przyrody oparta jest na zasadzie ryzyka (art. 435 § 1 zbędne jest ustalanie, czy można mu przypisać zawinienie lub bezprawne zaniedbanie w zakresie obowiązków dotyczących stworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 14 lutego 2002 r., sygn. akt I PKN 853/00. Nie ma zatem znaczenia, czy można przypisać pracodawcy winę, gdyż jego wina lub jej brak nie jest w tym przypadku przesłanką odpowiedzialności. Okolicznościami, które mogą wyłączyć odpowiedzialność pracodawcy, są: siła wyższa, wyłączna wina poszkodowanego pracownika lub osoby trzeciej, za którą pracodawca nie odpowiada. Poprzez siłę wyższą należy tu rozumieć zdarzenie wyjątkowe, nadzwyczajne, którego zajście jest niemożliwe do przewidzenia i zapobieżenia. Przykładowo może to być pożar, uderzenie pioruna, powódź, wojna lub zamieszki wewnętrzne. Przy czym siła wyższa, mogąca obalić domniemanie przyczynowości ruchu przedsiębiorstwa dla szkody, musi występować jako przyczyna wyłączna, zewnętrzna, nadzwyczajna, co więcej - gwałtowna, nieprzewidywalna i nieuchronna. Wyłącza wina poszkodowanego jako okoliczność wyłączająca odpowiedzialność pracodawcy musi być interpretowana ściśle. A zatem nie zachodzi ona w sytuacji, gdy oprócz winy pracownika zaistniały jeszcze jakiekolwiek inne przyczyny wystąpienia wypadku. Gdyż wyłączna wina w spowodowaniu szkody, przewidziana w art. 435 § 1 występuje tylko wtedy, gdy zawinione działanie poszkodowanego było jedyną przyczyną wypadku. Przy czym o wykluczeniu odpowiedzialności pracodawcy - na podstawie art. 435 § 1 - za szkody z wypadku przy pracy nie pokryte świadczeniami z ustawy wypadkowej nie decyduje rodzaj czy stopień winy poszkodowanego, tylko jej wyłączność w spowodowaniu szkody. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 1997 r., sygn. akt II UKN 158/97. Przykład: Adam F. był zatrudniony jako szlifierz w fabryce X. 2 października 2006 r., po rozpoczęciu pracy na szlifierce, w celu ułatwienia sobie manewrów zdjął osłonę i bez wymaganej pomocy drugiego pracownika sam rozpoczął szlifowanie metalu. W pewnym momencie jego dłoń została wciągnięta przez maszynę. W wyniku tego wypadku został on pozbawiony kciuka lewej dłoni. Adam F. - po uzyskaniu jednorazowego odszkodowania z ZUS - wystąpił z pozwem przeciwko pracodawcy, wnosząc o zasądzenie zadośćuczynienia. Sąd oddalił jego powództwo, uznając, że do wypadku doszło wyłącznie z winy Adama F. Okolicznością wyłączającą odpowiedzialność pracodawcy jest także powstanie wypadku wskutek działania osoby trzeciej, za którą pracodawca nie ponosi żadnej odpowiedzialności. Chodzi tu o osoby, z którymi pracodawcę nie łączy żaden stosunek prawny związany z ruchem przedsiębiorstwa. Przykładowo, mogą to być przypadkowi przechodnie czy potencjalni klienci pracodawcy. Jednakże wyłączenie odpowiedzialności przedsiębiorstwa z uwagi na przewidzianą w art. 435 wyłączną winę osoby trzeciej wymaga identyfikacji tej osoby. Zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 8 listopada 1988 r., sygn. akt II CR 315/ prawna: - ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny ( z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Chcesz dowiedzieć się więcej, sprawdź » Składka zdrowotna przedsiębiorców po zmianie przepisów od 2022 r. (PDF)
Orzecznictwo uzupełniające:Organ rentowy rozpoznający wniosek o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy nie jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie z powództwa pracownika przeciwko pracodawcy o ustalenie lub zmianę protokołu powypadkowego w zakresie uznania zdarzenia za wypadek przy pracy (art. 365 § 1 k.p.c.); wyrok taki